Do zakresu działania Muzeum należy trwała ochrona dóbr dziedzictwa materialnego i niematerialnego, szczególnie dotyczących dziejów Powstań Śląskich w latach 1919-1921 oraz dziejów miasta Świętochłowice.
Muzeum realizuje działania przez:
- gromadzenie zabytków i materiałów dokumentacyjnych w zakresie swojej działalności;
- katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów;
- udostępnianie zgromadzonych zbiorów poprzez wystawy stałe i czasowe;
- prowadzenie działalności badawczej, popularyzatorskiej, edukacyjnej, wydawniczej i kulturalnej;
- przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny dla badań naukowych;
- zabezpieczanie i konserwację zbiorów;
- zapewnianie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów;
- prowadzenie biblioteki i mediateki z zakresu swojej działalności;
- opracowywanie, publikowanie i rozpowszechnianie wydawnictw drukowanych i multimedialnych z zakresu swojej działalności;
- organizację konferencji, zjazdów, spotkań, związanych z zakresem swojej działalności.
Muzeum może współpracować z polskimi i zagranicznymi muzeami, archiwami, instytucjami naukowymi, organami administracji rządowej i samorządowej, organizacjami pozarządowymi, a także z osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, w zakresie zbieżnym ze swoją działalnością.
Muzeum gromadzi w szczególności przedmioty, dokumenty, materiały archiwalne oraz ikonograficzne:
- dotyczące okresu Powstań Śląskich oraz lat bezpośrednio je poprzedzających i następujących po nich, w tym m. in. odznaczenia i legitymacje, sztandary, mundury, fotografie, mapy;
- związane z historią powstania i rozwoju miasta Świętochłowice, w tym m. in. kolekcję starych widokówek, porcelanę Huty Franciszka oraz narzędzia rolnicze, hutnicze, górnicze;
- dotyczące życia codziennego, tradycji i obyczajów ludności górnośląskiej, w tym m. in. stroje rozbarskie, wyposażenie mieszkania robotniczego, kolekcję obrazów religijnych.