Zadania Działu Historii określa Regulamin organizacyjnym Muzeum.
Dział Historii zajmuje się w szczególności tematyką historii Powstań Śląskich oraz historii i kultury Miasta.
Dział Historii sprawuje bezpośrednią opiekę nad muzealiami i prowadzi działalność naukowo-badawczą poprzez:
- gromadzenie zabytków kultury materialnej zgodnie z przyjętym programem lub planem oraz ich naukowe opracowywanie, ewidencjonowanie i upowszechnianie;
- prawidłowe przechowywanie muzealiów w magazynach zbiorów;
- opracowywanie programu konserwacji zbiorów i zlecanie konserwacji;
- organizowanie i prowadzenie badań terenowych i gabinetowych oraz kwerend naukowych według planów rocznych;
- organizowanie wystaw stałych i czasowych oraz innych wydarzeń kulturalnych według planów pracy i ich dokumentowanie, w szczególności poza placówką;
- nadzór merytoryczny nad ekspozycjami organizowanymi ze zbiorów działu;
- współpraca z instytucjami kultury, ośrodkami badawczymi, organizacjami pozarządowymi i innymi jednostkami o profilu działania zbieżnym z zadaniami statutowymi Muzeum;
- nadzór merytoryczny nad wydawnictwami okolicznościowymi i cyklicznymi;
- prowadzenie magazynu wydawnictw i ich dystrybucja;
- gromadzenie zbiorów bibliotecznych w zakresie podstawowej działalności Muzeum oraz ich inwentaryzowanie;
- opracowywanie księgozbioru w katalogach alfabetycznych i rzeczowych;
- udostępnianie zbiorów bibliotecznych pracownikom i innym osobom;
- współpraca z innymi bibliotekami i ośrodkami informacji naukowej w zakresie gromadzenia i opracowywania zbiorów oraz wymiany źródeł informacji o zbiorach bibliotecznych;
- realizacja programu międzymuzealnej wymiany wydawnictw.
Dział Historii prowadzi, przechowuje i udostępniania dokumenty dotyczące zabytków zgromadzonych w Muzeum w formie:
- księgi rejestru kart ewidencyjnych;
- księgi depozytów;
- księgi wpływu materiałów pomocniczych;
- księgi ruchu muzealiów;
- dokumentacji związanej z wypożyczaniem zbiorów własnych i od innych podmiotów;
- prowadzenie rejestru umów związanych z wypożyczaniem zbiorów i ich nabywaniem w formie zakupu, przyjęcia darowizny i depozytu;
- sporządzanie dokumentacji dotyczącej zakupu obiektów, w postaci umów zakupu oraz protokołów przyjęcia darowizn i depozytów w postaci protokołów przyjęcia oraz umów darowizny i depozytu.